Wykaz skrótów | str. 17

Wstęp | str. 21

Rozdział 1
Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zatrudnieniu ze względu na płeć jako zjawiska społeczno-kulturowe | str. 29
1.1. Istota oraz cechy charakterystyczne zjawiska nierównego traktowania i dyskryminacji ze względu na płeć we współczesnym świecie | str. 29
1.2. Nierówne traktowanie i dyskryminacja a inne zjawiska patologiczne w środowisku pracy | str. 39
1.3. Przyczyny nierównego traktowania i dyskryminacji w zatrudnieniu | str. 43
1.4. Skutki nierównego traktowania i dyskryminacji w zatrudnieniu | str. 49

Rozdział 2
Pojęcie i konstrukcja prawna nierównego traktowania oraz dyskryminacji w zatrudnieniu | str. 56
2.1. Pojęcie dozwolonego różnicowania (dyferencjacji) w prawie pracy | str. 56
2.2. Pojęcie nierównego traktowania oraz dyskryminacji w polskim prawie na tle prawa międzynarodowego oraz prawa Unii Europejskiej | str. 62
2.3. Elementy składowe dyskryminacji w zatrudnieniu | str. 72
2.3.1. Podmiot dyskryminacji | str. 72
2.3.1.1. Podmioty dyskryminowane i podmioty dyskryminujące | str. 72
2.3.1.2. Osoba fizyczna pozostająca w zatrudnieniu jako podmiot dyskryminowany | str. 80
2.3.2. Kryteria niedozwolonego różnicowania (dyskryminacji) | str. 83
2.3.3. Zakres przedmiotowy dyskryminacji. Substrat dyskryminacji | str. 91
2.3.4. Kontratypy dyskryminacji - wyjątki od zakazu dyskryminacji | str. 94
2.3.4.1. Uwagi wprowadzające | str. 94
2.3.4.2. Niezatrudnianie pracownika, jeżeli jest to obiektywnie uzasadnione, tj. jeśli rodzaj pracy lub warunki jej wykonywania są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym | str. 96
2.3.4.3. Wypowiedzenie warunków zatrudnienia w zakresie wymiaru czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami niedotyczącymi pracowników, bez powoływania się na inne przyczyny różnicowania zabronione prawem | str. 100
2.3.4.4. Stosowanie środków różnicujących status prawny osoby zatrudnionej ze względu na ochronę rodzicielstwa | str. 101
2.3.4.5. Kształtowanie warunków zatrudnienia z uwzględnieniem kryterium stażu pracy | str. 102
2.3.4.6. Stosowanie działań wyrównawczych (działań wyrównujących szanse) wszystkich lub znacznej liczby osób danej płci (kobiet) | str. 105

Rozdział 3
Prawnomiędzynarodowe podstawy równości płci w zatrudnieniu | str. 108
3.1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka oraz Pakty Praw Człowieka | str. 108
3.2. Konwencje i zalecenia MOP | str. 114
3.3. Europejska Konwencja Praw Człowieka | str. 122
3.4. Europejskie Karty Społeczne | str. 131

Rozdział 4
Prawne podstawy równości płci w zatrudnieniu w Unii Europejskiej | str. 139
4.1. Ogólna charakterystyka prawa i polityki równości płci Unii Europejskiej | str. 139
4.2. Równość płci w zatrudnieniu w prawie pierwotnym Unii Europejskiej | str. 144
4.2.1. Prawo traktatowe | str. 144
4.2.2. Wspólnotowa Karta Społecznych Praw Podstawowych Pracowników oraz Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej | str. 151
4.3. Równość płci w zatrudnieniu w prawie wtórnym Unii Europejskiej | str. 156
4.3.1. Ewolucja prawa antydyskryminacyjnego w UE | str. 156
4.3.2. Dyrektywa 54/2006/WE | str. 161
4.3.3. Dyrektywy 113/2004/WE oraz 391/1989/EWG | str. 167
4.3.4. Rozporządzenia, rezolucje, decyzje i komunikaty | str. 171

Rozdział 5
Prawna regulacja równości płci w zatrudnieniu w prawie krajowym | str. 174
5.1. Równość płci w zatrudnieniu jako składnik funkcji ochronnej prawa pracy | str. 174
5.2. Konstytucyjne podstawy równości płci w zatrudnieniu | str. 178
5.2.1. Aksjologiczne uwarunkowania równości płci w zatrudnieniu w Konstytucji RP | str. 178
5.2.2. Konstytucyjne podstawy ochrony praw jednostki w aspekcie równości płci w zatrudnieniu | str. 183
5.2.3. Ochrona dóbr osobistych osób nierówno traktowanych i dyskryminowanych w Konstytucji RP | str. 195
5.3. Zasada równego traktowania oraz zasada niedyskryminacji (ze względu na płeć) jako podstawowe zasady prawa pracy zawarte w art. 112 i 113 k.p. | str. 202
5.4. Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania z dnia 3 grudnia 2010 r. | str. 211
5.5. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych | str. 218

Rozdział 6
Ochrona pracujących kobiet a równość płci w zatrudnieniu | str. 224
6.1. Równe szanse dla pracujących kobiet i mężczyzn | str. 224
6.1.1. Polityka równości płci w zatrudnieniu | str. 224
6.1.2. Działania na rzecz równych szans dla kobiet i mężczyzn | str. 227
6.1.2.1. Stosowanie norm prawnych w dziedzinie równości płci w zatrudnieniu a równość materialna kobiet i mężczyzn | str. 227
6.1.2.2. Akcje pozytywne oraz programy działania | str. 229
6.1.2.3. Środki godzenia pracy zawodowej z obowiązkami rodzinnymi i inne działania na rzecz równych szans dla kobiet | str. 233
6.2. Ochrona pracy kobiet ze względu na pełnione funkcje rodzicielskie w aspekcie równości płci w zatrudnieniu | str. 234
6.2.1. Zakres podmiotowy ochrony pracy kobiet | str. 234
6.2.2. Ochrona życia i zdrowia kobiet przed zagrożeniami środowiska pracy w aspekcie równości płci w zatrudnieniu | str. 240
6.2.3. Zakaz pracy kobiet w nocy | str. 248
6.2.4. Ochrona trwałości zatrudnienia | str. 250
6.2.5. Urlopy pracownicze i inne zwolnienia od pracy z tytułu rodzicielstwa | str. 253

Rozdział 7
Płeć jako kryterium dyskryminacyjne oraz rodzaje dyskryminacji ze względu na płeć | str. 261
7.1. Płeć jako jedno z zabronionych kryteriów różnicowania (dyskryminacji) określonych w kodeksie pracy na tle regulacji międzynarodowych i prawa Unii Europejskiej | str. 261
7.2. Płeć jako podstawowe kryterium dyskryminacyjne w zatrudnieniu związane z cechami osobowymi pracownika | str. 268
7.3. Dyskryminacja bezpośrednia ze względu na płeć | str. 276
7.4. Dyskryminacja pośrednia ze względu na płeć | str. 279
7.5. Molestowanie zwykłe jako przejaw dyskryminacji | str. 288
7.5.1. Uwagi wprowadzające | str. 288
7.5.2. Definicja prawna molestowania i jej elementy składowe w świetle art. 183a § 5 pkt 2 k.p. na tle prawa Unii Europejskiej | str. 289
7.5.3. Zachowanie odnoszące się do płci | str. 292
7.5.4. Zachowanie podjęte wbrew woli osoby molestowanej | str. 294
7.5.5. Zachowanie, które wywołuje określony skutek | str. 295
7.6. Molestowanie seksualne jako przejaw dyskryminacji | str. 298
7.6.1. Uwagi ogólne | str. 298
7.6.2. Definicja prawna molestowania seksualnego w zatrudnieniu w świetle art. 183a § 6 k.p. i jej elementy składowe | str. 301
7.6.3. Zachowania o podłożu seksualnym lub odnoszące się do płci | str. 307
7.6.4. Zachowania niepożądane przez pracownika | str. 310
7.6.5. Molestowanie seksualne jako zachowanie, które zostało podjęte w określonym celu lub które wywołuje określone skutki | str. 312
7.6.6. Prawna regulacja molestowania seksualnego w wybranych krajach wysoko rozwiniętych | str. 318
7.7. Zmuszanie do zachowań dyskryminacyjnych | str. 324
7.8. Działania odwetowe | str. 325

Rozdział 8
Obowiązki pracodawcy i innych podmiotów dotyczące równości płci w zatrudnieniu oraz ich odpowiedzialność | str. 330
8.1. Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania dyskryminacji z art. 94 pkt 2b k.p. | str. 330
8.1.1. Charakter prawny obowiązku | str. 330
8.1.2. Treść i granice obowiązku | str. 333
8.1.3. Obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji kobiet zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy | str. 341
8.2. Inne obowiązki pracodawcy dotyczące równości płci w zatrudnieniu | str. 344
8.2.1. Obowiązki ogólne pracodawcy jako wyznacznik obowiązku przeciwdziałania dyskryminacji | str. 344
8.2.2. Obowiązek informowania pracowników | str. 349
8.3. Równość płci w zatrudnieniu a zakres odpowiedzialności pracodawcy | str. 353
8.4. Zakres odpowiedzialności innych podmiotów z tytułu naruszenia zasady równości płci w zatrudnieniu | str. 360
8.4.1. Kształtowanie się odpowiedzialności w ramach pracy tymczasowej | str. 360
8.4.2. Odpowiedzialność dyscyplinarna i porządkowa pracowników a zasada równości płci w zatrudnieniu | str. 365
8.4.2.1. Odpowiedzialność porządkowa w zatrudnieniu pracowniczym w aspekcie równości płci w zatrudnieniu | str. 365
8.4.2.2. Roszczenie o uchylenie kary porządkowej | str. 366
8.4.2.3. Odpowiedzialność dyscyplinarna w zatrudnieniu pracowniczym w kontekście równości płci | str. 368

Rozdział 9
Przejawy nierównego traktowania i dyskryminacji ze względu na płeć w zatrudnieniu | str. 373
9.1. Uwagi wprowadzające | str. 373
9.2. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie dostępu do zatrudnienia i na etapie nawiązania stosunku pracy | str. 376
9.3. Nierówne traktowanie i dyskryminacja na etapie rozwiązania stosunku pracy | str. 383
9.4. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie przeniesień do innej pracy i pozostałych zmian treści stosunku pracy | str. 393
9.5. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie warunków zatrudnienia związanych z podporządkowaniem i ocenianiem pracownika | str. 396
9.6. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie wynagradzania pracowników i innych świadczeń związanych z pracą | str. 401
9.6.1. Pojęcie wynagrodzenia w prawie polskim i unijnym | str. 401
9.6.2. Jednakowa praca. Praca jednakowej wartości | str. 404
9.6.3. Równe wynagrodzenia osób różnej płci za jednakową pracę | str. 410
9.7. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie pozostałych warunków zatrudnienia | str. 422
9.8. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie awansowania | str. 426
9.9. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie szkolenia | str. 429
9.10. Nierówne traktowanie i dyskryminacja ze względu na płeć w zakresie zbiorowego prawa pracy | str. 431
9.10.1. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie przynależności do związków zawodowych i innych form przedstawicielstw pracowniczych | str. 431
9.10.2. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie negocjacji zbiorowych i tworzenia autonomicznych źródeł prawa pracy przez partnerów społecznych | str. 436
9.10.3. Nierówne traktowanie i dyskryminacja a partycypacja pracownicza | str. 448

Rozdział 10
Środki ochrony przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją ze względu na płeć w zatrudnieniu na gruncie prawa pracy | str. 452
10.1. Środki prawne indywidualnego prawa pracy | str. 452
10.1.1. Uwagi wprowadzające | str. 452
10.1.2. Odszkodowanie z art. 183d k.p. z tytułu dyskryminacji | str. 454
10.1.2.1. Pojęcie i istota odszkodowania z art. 183d k.p. | str. 454
10.1.2.2. Charakter prawny i funkcje odszkodowania z art. 183d k.p. | str. 458
10.1.2.3. Wysokość odszkodowania z art. 183d k.p. | str. 462
10.1.2.4. Odszkodowanie z art. 183d k.p. a inne roszczenia pracownicze na tle koncepcji równości płci w zatrudnieniu | str. 464
10.1.3. Problem zbiegu roszczeń z tytułu dyskryminacji oraz roszczeń na podstawie kodeksu cywilnego | str. 471
10.1.4. Rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia przez dyskryminowanego pracownika na podstawie art. 551 § 1 k.p. | str. 477
10.2. Środki prawne występujące w zbiorowym prawie pracy | str. 484
10.2.1. Uwagi wprowadzające | str. 484
10.2.2. Przeciwdziałanie nierównemu traktowaniu i dyskryminacji jako przedmiot zadań związków zawodowych i organizacji pracodawców | str. 486
10.2.3. Układy zbiorowe pracy i inne źródła prawa pracy jako instrumenty przeciwdziałające nierównemu traktowaniu oraz dyskryminacji | str. 493
10.2.4. Spory zbiorowe pracy na tle nierównego traktowania i dyskryminacji | str. 497
10.2.5. Partycypacja pracownicza w zarządzaniu zakładem pracy a ochrona równości płci w zatrudnieniu | str. 499

Rozdział 11
Środki ochrony przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją ze względu na płeć w zatrudnieniu na gruncie prawa cywilnego oraz karnego | str. 502
11.1. Środki prawne przysługujące na podstawie prawa cywilnego | str. 502
11.1.1. Uwagi wprowadzające | str. 502
11.1.2. Dobra osobiste szczególnie narażone na naruszenie wskutek nierównego traktowania oraz dyskryminacji ze względu na płeć | str. 504
11.1.3. Środki ochrony dóbr osobistych w prawie cywilnym | str. 512
11.2. Środki prawne przysługujące na gruncie prawa karnego | str. 524
11.2.1. Prawa nierówno traktowanego i dyskryminowanego pracownika jako przedmiot karnoprawnej ochrony | str. 524
11.2.2. Wymuszenie seksualne (art. 199 k.k.) | str. 533
11.2.3. Inne przestępstwa obejmujące swym zakresem elementy nierównego traktowania i dyskryminacji | str. 537
11.2.3.1. Zmuszenie do określonego zachowania (art. 191 k.k.) | str. 537
11.2.3.2. Znęcanie się nad osobą zatrudnioną (art. 207 § 1 k.k.) | str. 539
11.2.3.3. Zniesławienie (art. 212 k.k.) oraz zniewaga (art. 216 k.k.) | str. 543
11.2.3.4. Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 k.k.) | str. 547
11.2.3.5. Prezentowanie treści pornograficznych (art. 202 § 1 k.k.) | str. 548
11.2.3.6. Stalking (art. 190a k.k.) | str. 549
11.2.4. Prawnokarne dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych w postępowaniu karnym | str. 552

Rozdział 12
Zagadnienia proceduralne oraz instytucjonalne formy ochrony przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją w zatrudnieniu ze względu na płeć | str. 558
12.1. Droga pozasądowa | str. 558
12.2. Tryb dochodzenia roszczeń przed sądem pracy | str. 561
12.2.1. Właściwość sądu. Wszczęcie postępowania | str. 561
12.2.2. Przebieg postępowania sądowego. Postępowanie dowodowe | str. 568
12.2.3. Ciężar dowodu w sprawach o dyskryminację | str. 582
12.2.4. Orzeczenie sądu oraz ugoda | str. 592
12.3. Rola pełnomocników oraz organizacji społecznych w procesie o dyskryminację | str. 594
12.4. Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Traktowania oraz Rzecznik Praw Obywatelskich | str. 597
12.5. Udział Państwowej Inspekcji Pracy w przeciwdziałaniu nierównemu traktowaniu i dyskryminacji | str. 603
12.6. Rola związków zawodowych, organizacji pracodawców, stowarzyszeń i innych organizacji w zwalczaniu nierówności ze względu na płeć w zatrudnieniu | str. 606

Rozdział 13
Pozaprawne środki przeciwdziałania nierównemu traktowaniu i dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu na płeć | str. 609
13.1. Zarządzanie i organizacja pracy a przeciwdziałanie nierównemu traktowaniu i dyskryminacji | str. 609
13.2. Profilaktyka i polityka antydyskryminacyjna | str. 611
13.3. Zakładowe procedury przeciwdziałaniu dyskryminacji w miejscu pracy | str. 617
13.4. Komisja ds. dyskryminacji. Rzecznik Praw Pracowniczych | str. 621
13.5. Kodeksy etyki i inne dokumenty organizacji | str. 623
13.6. Szkolenia i warsztaty | str. 626

Rozdział 14
Rozważania końcowe. Podsumowanie i wnioski de lege ferenda | str. 628

Orzecznictwo | str. 659

Akty prawne | str. 683

Inne źródła | str. 693