Wykaz skrótów | str. 29

Wykaz podstawowej literatury | str. 33

Wstęp | str. 35



Rozdział I
Prawo prywatne jako gałąź prawa o kooperacyjnej (niewładczej) metodzie regulacji stosunków społecznych | str. 39

1. Pojęcie | str. 40
1.1. Geneza i ewolucja prawa prywatnego | str. 40
1.2. Cel (funkcja ochronna) prawa prywatnego | str. 42
1.3. Podmioty prawa prywatnego | str. 43
1.4. Przedmiot ochrony prawa prywatnego | str. 44
1.5. Kooperacyjna (niewładcza) metoda regulacji (normowania) relacji w sferze prywatnych interesów jako dominujące (rozłączne) kryterium odrębności prawa prywatnego w ramach systemu prawnego | str. 45
2. Zakres prawa prywatnego | str. 49
2.1. Podstawowe kryterium | str. 50
2.2. Ogólne prawo prywatne | str. 50
2.3. Szczególne materialne prawo prywatne | str. 51
2.4. Szczególne działy prawa formalnego o funkcjach służebnych wobec materialnego prawa prywatnego. | str. 51
2.4.1. Postępowanie cywilne | str. 51
2.4.2. Prawo prywatne międzynarodowe | str. 52
3. Publicyzacja prawa prywatnego i jej granice. | str. 52
4. Podstawowe zasady prawa prywatnego | str. 54
4.1. Pojęcie | str. 54
4.2. Funkcje zasad prawa prywatnego | str. 55
4.3. Katalog podstawowych zasad prawa prywatnego | str. 56
4.3.1. Zasada autonomii woli | str. 57
4.3.2. Zasada bezpieczeństwa obrotu prawnego | str. 61
4.3.3. Zasada równego traktowania podmiotów prywatnych | str. 65
4.3.4. Zasada słuszności | str. 68
4.3.5. Zasada efektywności | str. 73
4.3.6. Metody usuwania kolizji zasad w prawie prywatnym | str. 75
5. Źródła prawa prywatnego | str. 76
5.1. Pojęcie i rodzaje | str. 76
5.2. Internacjonalizacja (europeizacja) krajowego prawa prywatnego jako efekt wielości ośrodków prawotwórczych (tzw. multicentryczność) w czasach globalnych przemian | str. 77
5.3. Różnorodność źródeł prawa prywatnego | str. 78
5.4. Stanowione źródła prawa prywatnego | str. 79
5.4.1. Konstytucja RP jako źródło prawa prywatnego | str. 79
5.4.2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe | str. 82
5.4.3. Prawo Unii Europejskiej | str. 83
5.4.4. Kodeks cywilny jako wiodąca ustawa prawa prywatnego | str. 84
5.4.5. Ustawy prywatnoprawne o charakterze kompleksowym (szczególnym wobec kodeksu cywilnego) | str. 85
5.4.6. Akty wykonawcze | str. 86
5.4.7. Akty prawa miejscowego | str. 87
5.5. Funkcjonalne źródła prawa prywatnego, czyli nakaz uwzględniania kontekstu społecznego (sytuacyjnego) w procesie stosowania prawa | str. 87
5.5.1. Zwyczaje i prawo zwyczajowe | str. 87
5.5.1.1. Zwyczaje | str. 87
5.5.1.2. Prawo zwyczajowe | str. 89
5.5.2. Klauzule generalne o charakterze słusznościowym | str. 90
5.5.3. Ogólne warunki umów (wzorce umów) | str. 92
5.5.4. Rola orzecznictwa sądowego | str. 94
5.5.5. Rola doktryny prawniczej (nauki prawa) | str. 96
6. Zasięg przestrzenny norm prawa prywatnego | str. 97
6.1. Związek norm prawa prywatnego z terytorium państwa | str. 97
6.2. Prawo prywatne międzynarodowe, czyli reguły kolizyjne określające prawo właściwe w prywatnoprawnych stosunkach z podmiotem zagranicznym | str. 98
6.3. Prawo prywatne międzynarodowe jako podstawa usuwania kolizji norm prawa prywatnego w cyberprzestrzeni | str. 99
7. Europejskie dążenia do wspólnego prawa prywatnego (ius commune europeum privatum), czyli podstawowe sposoby harmonizacji i unifikacji prawa prywatnego w ramach Unii Europejskiej | str. 100
7.1. Prawo unijne (wspólnotowe) jako integralny składnik krajowego prawa prywatnego | str. 101
7.2. Harmonizacja krajowego prawa prywatnego z prawem UE jako podstawowy sposób ujednolicania prawa prywatnego | str. 102
7.2.1. Pojęcie harmonizacji na tle unifikacji | str. 102
7.2.2. Wspólny (jednolity) europejski rynek jako cel społeczno-ekonomiczny harmonizacji (unifikacji) prawa prywatnego | str. 103
7.2.3. Instrumenty legislacyjne harmonizacji (unifikacji) | str. 104
7.2.4. Podstawy prawne harmonizacji (unifikacji) prawa prywatnego w UE | str. 105
7.3. Harmonizacja (unifikacja) selektywna (sektorowa) prawa prywatnego w państwach członkowskich UE | str. 105
7.3.1. Dyrektywa jako podstawowy instrument selektywnej harmonizacji krajowego prawa prywatnego z prawem UE | str. 105
7.3.2. Rozporządzenie jako środek unifikacji wybranych zagadnień prawa prywatnego | str. 108
7.4. Stan i perspektywy systemowej unifikacji prawa prywatnego w UE | str. 109
7.4.1. Podstawowe nurty dyskusji o nowym europejskim prawie prywatnym | str. 109
7.4.2. Wizja unifikacji prawa prywatnego (prawa umów) w polityce legislacyjnej organów UE | str. 109
7.4.3. Wspólne zasady prawa (reguły) jako podstawa stopniowej unifikacji (kodyfikacji) prawa prywatnego (prawa umów) w ramach UE | str. 111
7.4.4. Kodyfikacja jako metoda unifikacji prawa prywatnego w Europie | str. 112
7.4.4.1. Kodyfikacja w stylu kontynentalnym jako technika unifikacji prawa prywatnego w skali europejskiej | str. 112
7.4.4.2. Konsolidacja, czyli kodyfikacja w stylu anglosaskim, jako metoda unifikacji prawa prywatnego w skali europejskiej | str. 114
7.4.5. Projekt wspólnego systemu odniesienia (Draft Common Frame of Reference) jako podstawa europejskiej strategii unifikacji prawa prywatnego według anglosaskich wzorów | str. 115
7.4.6. Projekt wspólnego systemu odniesienia (DCFR) a krajowe kodeksy prawa cywilnego | str. 116
7.5. Tradycje prawne stanowiące punkt odniesienia w procesie unifikacji prawa prywatnego w Europie | str. 117
7.5.1. Prawo anglosaskie (common law tradition) jako system odniesień w procesie unifikacji prawa prywatnego | str. 117
7.5.2. Prawo rzymskie jako pośredni system odniesienia w procesie unifikacji prawa prywatnego w Europie | str. 117
7.6. Prawotwórcza rola orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE | str. 121
7.7. Unifikacja drogą przywrócenia jedności nauce prawa prywatnego w Europie | str. 122
7.8. Unifikacja prawa prywatnego przez edukację prawniczą | str. 122

Rozdział II
Prawo podmiotowe jako podstawa konstrukcyjna prawa prywatnego | str. 124

1. Pojęcie prawa podmiotowego | str. 125
1.1. Prawo prywatne jako system praw podmiotowych | str. 125
1.2. Prawo podmiotowe według koncepcji umiarkowanego (miękkiego) pozytywizmu, czyli współczesne spojrzenie teoretyczne na tradycyjną konstrukcję prawną | str. 126
1.3. Prawo podmiotowe w wymiarze techniczno-prawnym, czyli funkcjonalna wiązka uprawnień przysługujących podmiotom prawa prywatnego (osobom fizycznym oraz osobom prawnym) | str. 129
1.3.1. Prywatne prawo podmiotowe a stosunek prawny | str. 131
1.3.2. Definicja prywatnego prawa podmiotowego | str. 131
1.4. Normatywne typy uprawnień stanowiących tworzywo praw podmiotowych | str. 134
1.4.1. Pojęcie uprawnienia | str. 134
1.4.2. Roszczenia | str. 134
1.4.3. Uprawnienia władcze (bezpośrednie) | str. 136
1.4.4. Uprawnienia kształtujące | str. 137
1.4.5. Zarzuty | str. 138
1.5. Podstawowa klasyfikacja praw podmiotowych | str. 138
1.5.1. Rodzaj chronionego interesu prywatnego jako podstawowe kryterium podziału praw podmiotowych | str. 138
1.5.2. Prawa podmiotowe majątkowe i niemajątkowe jako klasyfikacja podstawowa nawiązująca do rodzaju chronionego interesu prywatnego | str. 139
1.5.2.1. Kryterium rozróżnienia praw majątkowych i niemajątkowych | str. 139
1.5.2.2. Ochrona interesu ekonomicznego uprawnionego jako podstawa wyróżnienia katalogu praw majątkowych | str. 140
1.5.2.3. Ochrona interesów niemajątkowych (osobistych) jako podstawa praw niemajątkowych | str. 140
1.5.3. Klasyfikacja komplementarna praw podmiotowych wobec podziału na prawa majątkowe i niemajątkowe | str. 141
1.5.3.1. Prawa podmiotowe bezwzględne i względne | str. 141
1.5.3.2. Prawa przenoszalne (zbywalne) i nieprzenoszalne (niezbywalne) | str. 142
1.5.3.3. Prawa podmiotowe zależne (związane i akcesoryjne) | str. 143
1.5.3.4. Prawa podmiotowe definitywne i tymczasowe (ekspektatywy) | str. 144
2. Założenia ogólne nabycia i utraty prawa podmiotowego | str. 144
2.1. Pojęcie i sposoby nabycia prawa podmiotowego | str. 144
2.1.1. Nabycie pierwotne i pochodne | str. 145
2.1.1.1. Nabycie pierwotne | str. 145
2.1.1.2. Nabycie pochodne | str. 145
2.1.1.3. Nabycie pochodne pod tytułem szczególnym (sukcesja singularna) i ogólnym (sukcesja uniwersalna) | str. 147
2.2. Utrata prawa podmiotowego | str. 149
3. Wykonywanie prawa podmiotowego | str. 149
3.1. Pojęcie | str. 149
3.2. Konstrukcja nadużycia prywatnego prawa podmiotowego, czyli zakaz wykonywania praw podmiotowych w sposób sprzeczny z ich celem (przeznaczeniem) i regułami słuszności (normami moralnymi) | str. 152
4. Kolizja praw podmiotowych | str. 156
5. Sądowa ochrona prywatnych praw podmiotowych | str. 158

Rozdział III
Prawo prywatne w procesie sądowego stosowania, czyli podstawy sprawiedliwego (słusznego) rozstrzygania sporów o prywatne prawa podmiotowe | str. 159

1. Pojęcie sądowego stosowania prawa prywatnego | str. 161
1.1. Istota | str. 161
1.2. Podstawowe fazy decyzyjnego modelu sądowego stosowania prawa | str. 163
2. Ustalenie stanu faktycznego sprawy | str. 164
2.1. Pojęcie faktu | str. 164
2.2. Ciężar dowodu | str. 165
2.2.1. Ograniczenia dowodowe w sprawach cywilnych (dowody niedopuszczalne) | str. 167
2.2.2. Teoria swobodnej oceny dowodów | str. 170
2.3. Domniemania faktyczne, czyli wnioskowanie z faktów o faktach | str. 170
2.4. Domniemania prawne, czyli wnioskowanie z norm prawnych o faktach | str. 171
2.5. Domniemanie dobrej wiary jako tradycyjne domniemanie prawne | str. 172
2.6. Obrona pozwanego | str. 174
3. Ustalenie obowiązującej normy prawnej potrzebnej do rozstrzygnięcia sprawy cywilnej, czyli "szlachetny sen" o obiektywnej wykładni tekstu prawnego | str. 174
3.1. Wykładnia (interpretacja) przepisów prawnych (tekstu prawnego) jako zobiektywizowany proces ustalenia normy prawnej (normy postępowania) | str. 174
3.1.1. Reguły semantyczne (językowe) | str. 178
3.1.2. Reguły systemowe | str. 179
3.1.3. Reguły logiki prawniczej, czyli wnioskowanie (inferowanie) z norm o normach | str. 180
3.1.4. Reguły funkcjonalne i celowościowe | str. 182
3.2. Wykładnia prawa krajowego w związku z prawem unijnym | str. 183
3.2.1. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego wobec prawa krajowego jako dyrektywa systemowa | str. 183
3.2.2. Udział sądów krajowych w wykładni prawa unijnego | str. 183
3.2.3. Reguły wykładni przepisów prawa unijnego stosowane przez TSUE | str. 184
3.3. Wyniki wykładni przepisów prawa prywatnego dla potrzeb rozpatrywanej sprawy | str. 185
4. Subsumpcja ustalonego stanu faktycznego pod właściwą normę prawną (generalną i abstrakcyjną), czyli przyporządkowanie elementów stanu faktycznego do ustalonych przez sąd przesłanek roszczenia (powództwa) po przeprowadzeniu dyskursu między uczestnikami procesu sądowego | str. 185
4.1. Pojęcie subsumpcji | str. 185
4.2. Orzeczenia sądowe | str. 187
4.2.1. Rodzaje | str. 187
4.2.2. Wykonanie | str. 188
4.2.3. Postępowanie odwoławcze | str. 188
4.3. Dyskursywne uzasadnienie orzeczenia sądowego jako europejski standard prawny | str. 189
4.4. Odpowiedzialność cywilna sędziego | str. 191
5. Nadzór judykacyjny | str. 191
6. Alternatywne wobec postępowania sądowego metody rozwiązywania sporów o prawa podmiotowe | str. 193



Rozdział IV
Osoby fizyczne | str. 197

1. Pojęcie podmiotowości prawnej osoby fizycznej | str. 197
2. Gwarancje realizacji podmiotowości prawnej osoby fizycznej | str. 199
3. Stan cywilny jako wyraz tożsamości osoby fizycznej | str. 201
3.1. Pojęcie stanu cywilnego | str. 201
3.2. Publiczne rejestry stanu cywilnego jako przejaw bezpieczeństwa obrotu prawnego | str. 203
3.3. Kompetencje kierownika urzędu stanu cywilnego w sferze realizacji prywatnych praw podmiotowych | str. 204
3.4. Stan osobisty człowieka | str. 205
3.4.1. Nazwisko i imię | str. 205
3.4.2. Płeć biologiczna (sex) i kulturowa (gender) | str. 208
3.4.3. Wiek | str. 210
3.4.4. Stan zdrowia psychicznego | str. 210
3.5. Stan rodzinny | str. 211
4. Miejsce zamieszkania (domicilum) | str. 212
4.1. Funkcja | str. 212
4.2. Pojęcie prawne zamieszkania | str. 213
4.3. Miejsce zamieszkania dzieci lub podopiecznych | str. 215
5. Ochrona prawna prywatności (dóbr osobistych) osób fizycznych | str. 215
5.1. Przesłanki ochrony prywatności (dóbr osobistych) w społeczeństwie informacyjnym | str. 216
5.2. Pojęcie prywatności (dóbr osobistych) | str. 218
5.3. Podstawy prawne | str. 220
5.4. Pluralistyczna czy monistyczna koncepcja ochrony prawnej prywatności (dóbr osobistych)? | str. 221
5.5. Podstawowe sfery (typy) prywatności | str. 223
5.6. Przesłanki prawne ochrony prywatności (dóbr osobistych) | str. 224
5.6.1. Bezprawność zachowania naruszyciela prawa do prywatności (osobistych praw podmiotowych) jako podstawowa przesłanka niemajątkowej odpowiedzialności z tytułu jej naruszenia | str. 224
5.6.2. Ograniczenia ochrony prawa do prywatności, czyli typowe okoliczności wyłączające bezprawność | str. 227
5.6.2.1. Działanie w ramach porządku prawnego (na podstawie ustawy) | str. 227
5.6.2.2. Zgoda uprawnionego | str. 230
5.6.2.3. Działanie w ramach wykonywania prawa podmiotowego (w warunkach niewskazujących na jego nadużycie) | str. 232
5.6.2.4. Działania w obronie uzasadnionego (przeważającego) interesu społecznego (publicznego) lub prywatnego w zakresie określonym szczególnymi przepisami prawnymi (regułą proporcjonalności) | str. 232
5.7. Środki ochrony prawnej | str. 234
5.7.1. Rodzaje środków prawnych | str. 234
5.7.2. Ochrona niemajątkowa (prewencyjna) prywatności (dóbr osobistych) | str. 234
5.7.2.1. Roszczenie (powództwo) o ustalenie (potwierdzenie) istnienia osobistego prawa podmiotowego | str. 234
5.7.2.2. Roszczenie (powództwo) o zaniechanie naruszeń | str. 235
5.7.2.3. Roszczenie (powództwo) o usunięcie niemajątkowych skutków naruszeń dobra osobistego (prawa podmiotowego) | str. 236
5.7.3. Ochrona majątkowa | str. 238
5.7.3.1. Roszczenie o słuszne zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę na wskazany cel społeczny jako sposób naprawienia (wyrównania) szkody niemajątkowej (krzywdy moralnej) | str. 238
5.7.3.2. Roszczenie o naprawienie pełnej szkody majątkowej | str. 242
5.7.3.3. Roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści przez naruszyciela dóbr osobistych (bezpodstawne wzbogacenie) | str. 242
5.7.3.4. Roszczenie z tytułu niedozwolonego prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia (wbrew woli uprawnionego) jako środek kompensacji szkody majątkowej | str. 243
5.8. Uzupełniająca ochrona prywatności | str. 244
6. Zdolność prawna jako prywatnoprawny wyraz podmiotowości prawnej człowieka | str. 245
6.1. Pojęcie | str. 245
6.2. Urodzenie żywe jako początek zdolności prawnej osoby fizycznej | str. 247
6.3. Czy nasciturus ma zdolność prawną? | str. 248
7. Zdolność osoby fizycznej do czynności prawnych jako sposób realizacji zdolności prawnej | str. 251
7.1. Zdolność prawna a ogólna zdolność do działań prawnych | str. 251
7.2. Pojęcie zdolności osoby fizycznej do czynności prawnych (składania oświadczeń woli) | str. 251
7.3. Zakres zdolności do czynności prawnych osób fizycznych | str. 252
7.3.1. Brak zdolności do czynności prawnych | str. 253
7.3.1.1. Skutki prawne braku zdolności do czynności prawnych | str. 254
7.3.2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych jako konstrukcja chroniąca interesy małoletnich lub ubezwłasnowolnionych częściowo | str. 255
7.3.2.1. Skutki prawne ograniczonej zdolności do czynności prawnych | str. 257
7.3.3. Pełna zdolność do czynności prawnych | str. 260
8. Ustanie podmiotowości prawnej osoby fizycznej | str. 260
8.1. Śmierć jako kres osoby fizycznej | str. 261
8.2. Akt zgonu jako dokument śmierci człowieka | str. 262
8.2.1. Sądowe stwierdzenie zgonu jako podstawa sporządzenia aktu zgonu | str. 262
8.2.2. Sądowe uznanie osoby zaginionej za zmarłą | str. 263
8.2.2.1. Pojęcie | str. 263
8.2.2.2. Przesłanki uznania za zmarłego | str. 264
8.2.2.3. Postępowanie w sprawach o uznanie za zmarłego | str. 264
8.2.2.4. Skutki uznania za zmarłego | str. 265
8.2.2.5. Uchylenie postanowienia o uznaniu za zmarłego | str. 265

Rozdział V
Osoby prawne | str. 267

1. Podstawowe założenia konstrukcji osób prawnych jako podmiotów prawa prywatnego | str. 268
1.1. Pojęcie osoby prawnej | str. 268
1.2. Geneza osób prawnych | str. 269
1.3. Istota osoby prawnej w ujęciu teoretycznym | str. 269
1.4. Funkcje osoby prawnej | str. 271
1.5. Metoda formalna jako technika konstruowania osób prawnych w krajowym porządku prawnym | str. 271
2. Systemy tworzenia osób prawnych | str. 272
2.1. Katalog | str. 272
2.2. System rejestracyjny | str. 272
2.3. System rejestracyjno-koncesyjny | str. 273
2.4. System aktów organów państwa | str. 273
2.5. Osoba prawna w organizacji | str. 274
2.6. Wpis do rejestru | str. 274
3. Zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych i odpowiedzialność osób prawnych za zobowiązania | str. 275
3.1. Zdolność prawna | str. 275
3.2. Zdolność do czynności prawnych | str. 276
3.3. Odpowiedzialność osoby prawnej za zobowiązania | str. 277
3.3.1. Odpowiedzialność osób prawnych za zobowiązania (całym swym majątkiem) z ograniczeniem odpowiedzialności członków (wspólników) do wysokości wniesionych udziałów (wkładów) jako zasada konstrukcyjna osób prawnych | str. 277
3.3.2. Nadużycie formy osoby prawnej (spółki kapitałowej), czyli przełamywanie zasady nieodpowiedzialności majątkowej (osobistej) jej członków (wspólników) za zobowiązania tej osoby prawnej | str. 278
3.3.3. Subsydiarna odpowiedzialność członków (wspólników) osoby prawnej za jej zobowiązania | str. 279
3.3.4. Osoby prawne o subsydiarnej odpowiedzialności członków (wspólników) za zobowiązania jako odmiana osoby prawnej | str. 280
4. Tożsamość, czyli indywidualizacja osoby prawnej w obrocie | str. 281
4.1. Nazwa | str. 281
4.2. Siedziba | str. 282
5. Ochrona dóbr osobistych osób prawnych | str. 283
5.1. Szczególny katalog dóbr osobistych osób prawnych | str. 283
5.2. Środki ochrony dóbr osobistych osób prawnych | str. 285
6. Ustrój osoby prawnej | str. 286
6.1. Statut jako regulator organizacji i sposobu działania osób prawnych | str. 286
6.2. Organy osoby prawnej | str. 286
6.2.1. System organów osoby prawnej jako jej przedstawicieli organizacyjnych (ustawowych) | str. 286
6.2.2. Sposób składania oświadczeń woli przez organy osób prawnych | str. 289
6.2.3. Zakaz dokonywania przez organ osoby prawnej czynności prawnych "z samym sobą" | str. 289
6.2.4. Organ rzekomy (fałszywy) osoby prawnej | str. 290
6.2.5. Składanie oświadczeń woli przez osoby prawne za pośrednictwem przedstawicieli umownych (pełnomocników i prokurentów) lub przedstawicieli ustawowych (kuratorów) | str. 291
7. Typy osób prawnych | str. 292
7.1. Kryteria wyróżnienia | str. 292
7.2. Osoby prawa publicznego i prawa prywatnego | str. 292
7.3. Państwowe i komunalne osoby prawne | str. 293
7.3.1. Skarb Państwa jako osoba prawna uosabiająca państwo w obrocie prywatnoprawnym | str. 293
7.3.2. Przedsiębiorstwa państwowe oraz inne osoby prawne prawa publicznego | str. 298
7.3.3. Terytorialno-samorządowe osoby prawne | str. 299
7.4. Gospodarcze (handlowe) i niegospodarcze (niehandlowe) osoby prawne | str. 300
7.5. Korporacje i fundacje | str. 300
7.6. Kościelne (wyznaniowe) osoby prawne | str. 302
8. Ustanie podmiotowości prawnej osoby prawnej | str. 303

Rozdział VI
Podmioty funkcjonalne, czyli osoby fizyczne i osoby prawne pełniące szczególne funkcje w obrocie prywatnoprawnym | str. 304

1. Pojęcie podmiotu funkcjonalnego | str. 304
2. Przedsiębiorcy i konsumenci | str. 305
2.1. Pojęcie prawne przedsiębiorcy | str. 305
2.1.1. Zakres podmiotowy pojęcia przedsiębiorcy | str. 307
2.1.2. Zakres funkcjonalny pojęcia przedsiębiorcy | str. 308
2.1.3. Kryterium podmiotowo-funkcjonalne, czyli prowadzenie działalności gospodarczej (zawodowej) "we własnym imieniu" | str. 311
2.1.4. Obowiązki przedsiębiorcy | str. 312
2.1.5. Firma jako nazwa identyfikująca przedsiębiorcę | str. 313
2.1.5.1. Pojęcie prawne firmy | str. 313
2.1.5.2. Konstrukcja firmy (nazwy) | str. 314
2.1.5.3. Firma (nazwa) w obrocie prawnym | str. 315
2.1.5.4. Ochrona prawa do firmy (nazwy) | str. 316
2.2. Pojęcie prawne konsumenta | str. 317
2.2.1. Podstawowe instrumenty silniejszej ochrony prawnej konsumenta jako słabszej strony umowy | str. 320
3. Pracodawcy i pracownicy | str. 321
3.1. Pojęcie prawne pracodawcy | str. 322
3.2. Pojęcie prawne pracownika | str. 324
4. Przedstawiciele ustawowi i umowni (pełnomocnicy) podmiotów prywatnych | str. 326
4.1. Pojęcie przedstawicielstwa (reprezentacji) podmiotów prywatnych | str. 327
4.2. Rodzaje przedstawicieli | str. 328
4.3. Przedstawiciele ustawowi | str. 329
4.3.1. Ograniczony krąg przedstawicieli ustawowych | str. 329
4.3.1.1. Rodzice | str. 330
4.3.1.2. Opiekun | str. 331
4.3.1.3. Kurator | str. 332
4.3.1.4. Doradca tymczasowy | str. 332
4.4. Przedstawiciele umowni, czyli pełnomocnicy | str. 332
4.4.1. Pełnomocnik zwykły | str. 332
4.4.1.1. Udzielenie pełnomocnictwa | str. 332
4.4.1.2. Pełnomocnictwo substytucyjne, czyli ustanowienie przez pełnomocnika dalszych pełnomocników dla mocodawcy | str. 334
4.4.1.3. Typy pełnomocnictw zwykłych | str. 335
4.4.1.4. Zakaz dokonywania przez pełnomocnika czynności "z samym sobą" | str. 336
4.4.1.5. Pełnomocnik rzekomy (falsus procurator) | str. 336
4.4.1.6. Nadużycie umocowania | str. 338
4.4.1.7. Wygaśnięcie pełnomocnictwa zwykłego | str. 339
4.4.2. Pełnomocnik handlowy | str. 340
4.4.2.1. Pojęcie | str. 340
4.4.2.2. Domniemany pełnomocnik handlowy, czyli osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa | str. 340
4.4.3. Prokurent jako pełnomocnik handlowy "przedsiębiorcy rejestrowego" | str. 341
4.4.3.1. Pojęcie prokury | str. 341
4.4.3.2. Udzielenie prokury | str. 342
4.4.3.3. Status prokurenta | str. 343
4.4.3.4. Ustawowy zakres umocowania prokurenta do reprezentowania przedsiębiorcy | str. 343
4.4.3.5. Zakaz ograniczania ustawowego zakresu umocowania prokurenta | str. 345
4.4.3.6. Szczególne rodzaje prokury jako wyjątki od zakazu ograniczania zakresu umocowania prokurenta | str. 345
4.4.3.7. Wygaśnięcie prokury | str. 346
4.4.4. Pełnomocnicy procesowi | str. 347



Rozdział VII
Dobra niematerialne | str. 351

1. Pojęcie dobra prawnie chronionego | str. 351
2. Podstawowe typy dóbr niematerialnych | str. 354
2.1. Dobra osobiste | str. 354
2.2. Dobra o charakterze intelektualnym | str. 356
2.2.1. Pojęcie | str. 356
2.2.2. Podstawowe rodzaje dóbr o charakterze intelektualnym | str. 357
2.2.2.1. Utwory jako dzieła twórcze stanowiące przedmiot podmiotowych praw autorskich o charakterze bezwzględnym | str. 358
2.2.2.2. Dobra prawne o przemysłowym zastosowaniu, chronione prawami podmiotowymi typu prawnorzeczowego (własnościowego) | str. 360
2.2.2.3. Dobra informacyjne świadczone bezpośrednio (online) w elektronicznym obrocie gospodarczym jako dobra intelektualne chronione prawami podmiotowymi o charakterze własnościowym | str. 364
2.2.3. Pieniądze | str. 366
2.2.4. Papiery wartościowe | str. 368

Rozdział VIII
Dobra o charakterze materialnym | str. 370

1. Zorganizowane masy majątkowe jako samodzielne dobra w obrocie prawnym | str. 370
1.1. Pojęcie prawne majątku | str. 370
1.2. Przedsiębiorstwo jako dobro prawne chronione prawem podmiotowym o charakterze rzeczowym | str. 372
1.3. Gospodarstwo rolne jako rodzaj przedsiębiorstwa rolnika | str. 374
1.4. Forma zbycia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego | str. 375
1.5. Solidarna odpowiedzialność nabywcy ze zbywcą za długi związane z przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym | str. 376
2. Pojęcie prawne rzeczy | str. 377
3. Klasyfikacja rzeczy | str. 378
3.1. Rzeczy w obrocie (res in commercio) oraz rzeczy wyłączone z obrotu (res extra commercium) | str. 378
3.2. Rzeczy istniejące i rzeczy przyszłe (emptio rei separatae) | str. 379
3.3. Rzeczy oznaczone co do gatunku (rodzajowo) i co do tożsamości (indywidualnie) | str. 380
3.4. Rzeczy ruchome i nieruchome | str. 381
3.4.1. Kryteria prawne podziału | str. 381
3.4.2. Nieruchomości gruntowe, czyli grunty | str. 381
3.4.3. Nieruchomości budynkowe, czyli budynki | str. 383
3.4.4. Części budynków, czyli lokale | str. 384
3.4.5. Wpis do księgi wieczystej jako podstawa wyodrębnienia nieruchomości pod względem prawnym | str. 385
4. Części składowe rzeczy | str. 385
5. Przynależność rzeczy | str. 387
6. Pożytki | str. 388
7. Dobra materialne o szczególnym charakterze, czyli niebędące rzeczami w rozumieniu prawnym | str. 390
7.1. Podstawowe cechy | str. 390
7.2. Zwierzęta w stanie wolnym | str. 390
7.3. Kopaliny | str. 393
7.4. Wody w stanie naturalnym | str. 393



Rozdział IX
Charakterystyka ogólna czynności prawnej (oświadczenia woli) jako zdarzenia prawnego | str. 397

1. Pojęcie i klasyfikacja zdarzeń prywatnoprawnych | str. 397
1.1. Pojęcie | str. 397
1.2. Klasyfikacja zdarzeń prywatnoprawnych | str. 398
2. Czynność prawna jako instrument realizacji autonomii prywatnej | str. 399
2.1. Geneza | str. 399
2.2. Funkcje czynności prawnej | str. 399
2.3. Podstawy prawne | str. 400
2.4. Definicja czynności prawnej | str. 401
3. Oświadczenie woli jako fundament czynności prawnej | str. 403
3.1. Pojęcie oświadczenia woli | str. 403
3.2. Milczenie jako oświadczenie woli | str. 407
3.3. Oświadczenia woli w postaci elektronicznej | str. 408
3.4. Sposób składania oświadczeń woli | str. 410
3.4.1. Oznaczenie adresata oświadczenia woli jako podstawa podziału oświadczeń woli | str. 410
3.4.2. Chwila złożenia oświadczenia woli skierowanego do adresata | str. 411
3.4.3. Chwila złożenia oświadczenia woli drogą elektroniczną | str. 412
3.4.4. Odwołanie (wycofanie) oświadczenia woli | str. 413
3.4.5. Zastępcze oświadczenie woli | str. 414
4. Ramy prawne swobody kształtowania treści czynności prawnych | str. 414
4.1. Oświadczenie woli jako podstawowy czynnik kształtujący treść czynności prawnej | str. 414
4.2. Natura regulowanych stosunków prawnych jako podstawa zróżnicowania zakresu swobody stron w kształtowaniu treści czynności prawnych | str. 415
4.3. Ograniczenia swobody stron w kształtowaniu treści czynności prawnych | str. 417
4.3.1. Zakaz dokonywania czynności prawnych sprzecznych z ustawą | str. 417
4.3.2. Zakaz dokonywania czynności prawnych mających na celu obejście ustawy (omijanie prawa) | str. 418
4.3.3. Niedopuszczalność dokonywania czynności prawnych sprzecznych z zasadami współżycia społecznego | str. 419
4.3.4. Postanowienia umowne sprzeczne z właściwością (naturą) stosunku prawnego | str. 419
4.3.5. Obiektywna niemożliwość świadczenia jako ograniczenie swobody kształtowania treści umowy | str. 419
4.3.6. Konsekwencje prawne naruszenia zakazów ograniczających swobodę kształtowania treści czynności prawnej | str. 420
4.4. Podstawowe składniki treści czynności prawnej | str. 421
4.4.1. Tradycyjne typy postanowień tworzących treść czynności prawnych | str. 421
4.4.2. Essentialia negotii, czyli postanowienia obiektywnie (przedmiotowo) istotne | str. 421
4.4.3. Accidentalia negotii, czyli postanowienia subiektywnie (podmiotowo) istotne o charakterze dodatkowym | str. 422
4.4.4. Naturalia negotii, czyli postanowienia nieistotne (przedmiotowo i podmiotowo) | str. 422
4.5. Warunek i termin jako podmiotowo istotne zastrzeżenia umowne | str. 423
4.5.1. Warunek (conditio) | str. 423
4.5.1.1. Pojęcie prawne | str. 423
4.5.1.2. Typy warunków | str. 425
4.5.1.3. Skutki prawne zastrzeżenia warunku | str. 425
4.5.2. Termin | str. 427
4.5.2.1. Pojęcie prawne terminu | str. 427
4.5.2.2. Obliczanie terminów | str. 428
5. Klasyfikacja ogólna czynności prawnych | str. 429
5.1. Czynności prawne między żyjącymi (inter vivos) i na wypadek śmierci (mortis causa) | str. 430
5.2. Czynności prawne wielostronne, dwustronne i jednostronne | str. 430
5.3. Czynności prawne konsensualne i realne | str. 431
5.4. Czynności prawne zobowiązujące, rozporządzające i o podwójnym skutku | str. 432
5.5. Czynności prawne przysparzające i niebędące przysporzeniem | str. 434
5.6. Czynności prawne kauzalne (przyczynowe) i abstrakcyjne (oderwane od przyczyny prawnej) | str. 434
5.7. Czynności prawne odpłatne i nieodpłatne | str. 436
5.8. Czynności prawne upoważniające i powiernicze | str. 438