Wykaz skrótów
str. 13

Wstęp
str. 17

1. Efektywność prawa unijnego i rola sądów krajowych
str. 17

2. Kontrola stosowania prawa unijnego przez sądy krajowe
str. 20

2.1. Rozstrzygnięcia niedefinitywne
str. 21

2.2. Rozstrzygnięcia definitywne
str. 22

3. Przedmiot pracy i cel badawczy
str. 24

4. Uściślenie zakresu badań
str. 28

5. Metodologia i struktura dalszych rozważań
str. 29

Rozdział I
Zagadnienia wprowadzające
str. 33

1. Sąd krajowy w rozumieniu art. 267 TFUE
str. 33

2. Sąd krajowy ostatniej instancji w rozumieniu art. 267 akapit 3 TFUE
str. 35

2.1. Teoria abstrakcyjna i teoria konkretna
str. 36

2.2. Środek zaskarżenia w rozumieniu art. 267 akapit 3 TFUE
str. 37

2.3. Sąd ostatniej instancji w polskim porządku prawnym - analiza na przykładzie postępowania cywilnego
str. 42

3. Naruszenie prawa unijnego przez sąd krajowy
str. 47

4. Zasada autonomii proceduralnej, jej ograniczenia oraz uprawnienia jednostek w kontekście definitywnych rozstrzygnięć sądów krajowych
str. 48

5. Zasada pewności prawa w kontekście definitywnych rozstrzygnięć sądów krajowych
str. 51

6. Niezawisłość sędziowska a konsekwencje naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy
str. 54

Rozdział II
Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa jako konsekwencja naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy
str. 56

1. Wprowadzenie
str. 56

2. Ustanowienie zasady odpowiedzialności odszkodowawczej państwa w razie naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy
str. 57

3. Podstawy prawne (uzasadnienie) odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za krajowe organy sądowe
str. 62

3.1. Efektywność unijnego porządku prawnego
str. 65

3.2. Ochrona unijnych praw jednostek
str. 70

3.3. Argumenty związane z prawem międzynarodowym
str. 75

3.4. Zasada lojalności (art. 4 ust. 3 TUE)
str. 79

3.5. Odpowiedzialność odszkodowawcza UE (art. 340 akapit 2 TFUE)
str. 82

4. Powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za naruszenie prawa unijnego przez sąd krajowy
str. 85

4.1. Organy sądowe objęte zasadą odpowiedzialności odszkodowawczej
str. 87

4.1.1. Sądy ostatniej instancji (art. 267 akapit 3 TFUE)
str. 88

4.1.2. Sądy niższych instancji (art. 267 akapit 2 TFUE)
str. 92

4.2. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej
str. 101

4.2.1. Naruszona norma unijna przyznaje jednostkom prawa
str. 101

4.2.1.1. Przyznawanie jednostkom praw w dotychczasowym orzecznictwie ETS
str. 102

4.2.1.2. Problem naruszenia obowiązków o charakterze proceduralnym
str. 105

4.2.1.3. Obowiązki proceduralne charakterystyczne dla sfery działalności sądów krajowych - wybrane przykłady
str. 109

4.2.2. Istotne naruszenie prawa unijnego
str. 117

4.2.2.1. Istotne naruszenie prawa unijnego w dotychczasowym orzecznictwie ETS
str. 117

4.2.2.2. Istotne naruszenie prawa unijnego przez sąd krajowy
str. 120

4.2.2.2.1. Kryterium oczywistego naruszenia prawa unijnego
str. 120

4.2.2.2.2. Naruszenie obowiązku zainicjowania procedury prejudycjalnej
str. 132

4.2.2.2.3. Charakter odpowiedzialności odszkodowawczej za orzeczenia sądowe
str. 141

4.2.2.2.3. Sytuacje uzasadniające ocenę naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy jako istotnego
str. 148

4.2.3. Szkoda
str. 153

4.2.4. Związek przyczynowy
str. 156

4.3. Wynikające z prawa krajowego wyłączenia i ograniczenia odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za rozstrzygnięcia sądów krajowych
str. 167

5. Odpowiedzialność odszkodowawcza za rozstrzygnięcia sądowe a autonomia proceduralna
str. 178

6. Podsumowanie
str. 184

Rozdział III
Wzruszalność definitywnych rozstrzygnięć krajowych jako konsekwencja naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy
str. 189

1. Wprowadzenie
str. 189

2. Wzruszalność na skutek zastosowania zasady równoważności
str. 191

2.1. Uwagi wstępne
str. 191

2.2. Podstawy prawne
str. 192

2.3. Zasada równoważności i definitywne decyzje administracyjne
str. 194

2.4. Zasada równoważności i definitywne rozstrzygnięcia sądowe
str. 200

2.5. Zastosowanie zasady równoważności w polskim porządku prawnym
str. 204

3. Wzruszalność na skutek zastosowania mechanizmu Kühne & Heitz
str. 210

3.1. Uwagi wstępne
str. 210

3.2. Podstawy prawne
str. 213

3.3. Zakres zastosowania mechanizmu Kühne & Heitz
str. 214

3.3.1. Decyzje administracyjne
str. 214

3.3.2. Rozstrzygnięcia sądowe
str. 215

3.4. Przesłanki zastosowania mechanizmu Kühne & Heitz
str. 216

3.4.1. Możliwość wzruszenia decyzji wynikająca z prawa krajowego
str. 217

3.4.2. Potwierdzenie decyzji przez sąd krajowy ostatniej instancji
str. 219

3.4.3. Nieprawidłowość decyzji w świetle późniejszej wykładni przyjętej przez ETS
str. 221

3.4.4. Niezwłoczne wystąpienie zainteresowanej jednostki do organu krajowego
str. 222

3.5. Konsekwencje wyroku Kühne & Heitz
str. 223

3.6. Zastosowanie mechanizmu Kühne & Heitz w polskim porządku prawnym
str. 225

4. Wzruszalność ze względu na naruszenie praw podstawowych
str. 231

4.1. Uwagi wstępne
str. 231

4.2. Podstawy prawne ochrony praw podstawowych w UE
str. 232

4.3. Wyrok Skoma-Lux
str. 233

4.4. Konsekwencje wyroku Skoma-Lux
str. 236

5. Wzruszalność definitywnych rozstrzygnięć krajowych a autonomia proceduralna państw członkowskich
str. 239

6. Podsumowanie
str. 240

Rozdział IV
Ograniczenie mocy wiążącej definitywnych rozstrzygnięć krajowych
str. 245

1. Uwagi wstępne
str. 245

2. Przykłady ograniczania mocy wiążącej definitywnych rozstrzygnięć krajowych w orzecznictwie ETS
str. 248

3. Podstawy prawne (uzasadnienie) ograniczania mocy wiążącej definitywnych rozstrzygnięć krajowych
str. 256

4. Ograniczenie mocy wiążącej definitywnych rozstrzygnięć krajowych a autonomia proceduralna
str. 259

5. Podsumowanie
str. 260

Rozdział V
Wykorzystanie procedur z art. 258-260 TFUE jako konsekwencja naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy
str. 263

1. Wprowadzenie
str. 263

2. Podstawy prawne procedur służących stwierdzeniu naruszenia prawa unijnego przez państwa członkowskie
str. 264

2.1. Procedura z art. 258 TFUE
str. 265

2.2. Procedura z art. 259 TFUE
str. 270

2.3. Procedura szczególna z art. 108 ust. 2 TFUE
str. 270

2.4. Procedura z art. 260 ust. 2 TFUE
str. 276

3. Wykorzystanie procedury z art. 258 TFUE w razie naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy w praktyce Komisji
str. 277

3.1. Komisja wobec błędów sądów krajowych - wybrane przykłady
str. 277

3.1.1. Sprawa Shell-Berre (Conseil d'Etat)
str. 279

3.1.2. Sprawa Semoules (Conseil d'Etat)
str. 281

3.1.3. Sprawa Solange I (BVerfG)
str. 283

3.1.4. Sprawa Cohn-Bendit (Conseil d'Etat)
str. 284

3.1.5. Sprawa Kloppenburg (BFH)
str. 286

3.1.6. Sprawa francuskich zegarków (Cour de Cassation)
str. 288

3.1.7. Sprawa Pingo-Hähnchen (BGH)
str. 290

3.1.8. Sprawa ubezpieczenia społecznego pracowników (Hoge Raad der Nederlanden)
str. 292

3.1.9. Sprawa post-Lyckeskog (Högsta domstolen)
str. 293

3.2. Podsumowanie stanowiska Komisji
str. 296

3.3. Ocena stanowiska Komisji
str. 302

4. Wykorzystanie procedury z art. 258 TFUE w razie naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy w orzecznictwie ETS
str. 307

4.1. Odpowiedzialność za sądy krajowe w procedurze z art. 258 TFUE
str. 307

4.2. Wpływ orzecznictwa sądowego na możliwość stwierdzenia uchybienia organów stanowiących prawo
str. 311

4.3. Orzecznictwo sądowe jako element błędnej praktyki stosowania prawa
str. 320

4.4. Pojedyncze rozstrzygnięcia sądów krajowych jako przedmiot postępowania z art. 258 TFUE
str. 324

5. Skutki wyroku ETS stwierdzającego uchybienie w związku z działalnością sądów krajowych
str. 332

5.1. Skutki stwierdzenia uchybienia ustawodawcy ze względu na nieprawidłowe orzecznictwo sądowe
str. 334

5.2. Skutki stwierdzenia nieprawidłowej praktyki stosowania prawa przez sądy krajowe
str. 337

5.3. Skutki stwierdzenia uchybienia w postaci pojedynczych rozstrzygnięć sądów krajowych
str. 340

5.4. Skutki dla jednostek
str. 347

6. Wykorzystanie procedur z art. 258-260 TFUE wobec sądów krajowych a autonomia proceduralna
str. 352

7. Podsumowanie
str. 355

Zakończenie
str. 360

Wykaz literatury
str. 373

Spis orzecznictwa
str. 387

Spis dokumentów
str. 399